Schulden gaan zelden over geld alleen
Wat mij trof, was de brede erkenning dat schulden veel meer zijn dan financiële achterstanden. Jungmann liet dat goed zien. De stress, de schaamte, de beperkte mentale ruimte; dat is voor veel mensen juist waar het echt begint te wringen. Wie ooit bij iemand aan tafel heeft gezeten die de post al maanden niet durft te openen, weet hoe snel overzicht verandert in overweldiging. In zulke situaties is gedrag geen bewuste keuze meer, maar een reactie op voortdurende spanning. En daarom begint goed handelen met begrijpen wat er onder die cijfers ligt.
Een waardevolle boodschap, maar wel eenzijdig gelezen
In de gesprekken na afloop merkte ik dat de nuance al snel weggleed. De oratie werd door sommigen uitgelegd alsof de machtsbalans in de schuldenketen vooral scheef zou zijn door schuldeisers en door de manier waarop gerechtsdeurwaarders invorderen. Dat raakt een gevoelige snaar, want wie alleen zo kijkt, mist iets essentieels.
Wat de oratie onderstreepte, zien wij dagelijks
Jungmann wees op de invloed van stress, onzekerheid en beperkte mentale ruimte. Dat herkennen wij. Gerechtsdeurwaarders komen juist op momenten waarop die stress vaak piekt. We zien de chaos in dossiers, de spanning bij mensen en de enorme behoefte aan duidelijkheid. Daar sluit haar verhaal aan bij wat wij al langer benoemen: schuldensituaties vragen om uitleg, structuur en een eerlijke route naar oplossingen. Dat is ook waarom vroegsignalering, doorverwijzing en samenwerking met gemeenten steeds belangrijker worden. In die zin hield Jungmann een waardevolle spiegel voor: systemen helpen pas als ze passen bij de realiteit van mensen.
Maar de keten werkt niet met tegenstanders
Waar het soms misgaat, is in het beeld dat schuldeisers of gerechtsdeurwaarders een eenzijdige macht zouden uitoefenen. Dat klopt niet. Schuldeisers willen voorspelbaarheid en een zorgvuldig proces. Gerechtsdeurwaarders werken onafhankelijk en onder toezicht, en dragen steeds vaker bij aan het voorkomen van extra schade. We voeren een rechterlijke uitspraak uit, maar we kijken ook naar de ruimte die er is en naar wat nodig is om een dossier weer in beweging te krijgen.
De beweging die al is ingezet
Het mooie is dat die realiteit steeds meer doordringt in beleid. Vroegsignalering wordt verder ontwikkeld. Informatie-uitwisseling wordt verbeterd. Er wordt nagedacht over zorgplicht en collectieve afbetalingsplannen. Dat zijn stappen die laten zien dat samenwerking geen abstract begrip is, maar een dagelijkse praktijk waarin we met anderen optrekken om escalatie voor te zijn.
Een heldere blik
Het sprookje leert dat je pas verder komt als iemand durft te zeggen wat anderen nog niet benoemen. Voor het schuldenveld is dat misschien dit: schulden lossen we alleen op vanuit samenwerking. De oratie van Jungmann herinnerde ons aan het menselijke verhaal achter elke vordering. Dat is goed. Onze spiegel is dat de schuldenketen alleen beter werkt wanneer we ook zichtbaar houden wat wel goed gaat, hoe zorgvuldig partijen werken en hoe vaak samenwerking leidt tot rust en oplossingen. De keizer hoeft geen nieuwe kleren. Hij heeft een helderder blik nodig. Dat begint met eerlijk kijken. En met eerlijk vertellen wat we zien.